Tutaj znajdziesz ciekawe wskazówki i porady Ekspertów kampanii Zdrowy Plecak. Dowiesz się z nich, jak wybrać zdrowy plecak lub tornister, a także co jeszcze możesz zrobić, aby zadbać o prawidłową postawę i zdrowy rozwój swojego dziecka.
Brak przyzwyczajeń rekreacyjnych, nawyków związanych z uprawianiem sportu, a przede wszystkim niedostatek ruchu przyczyniają się do ograniczenia sprawności fizycznej oraz wpływają niekorzystnie na kształtowanie się postawy ciała. Dowiedz się, jak ruch może przeciwdziałać wadom postawy u Twojego dziecka.
Odsetek dzieci z wadami postawy ciała wciąż rośnie, co jest jedną z poważniejszych konsekwencji mniejszej aktywności ruchowej. Wśród najczęściej wymienianych przez wielu autorów przyczyn powstawania wad postawy, w tym także zaburzeń statycznych kończyn dolnych, jest również siedzący tryb życia, stosowanie niewłaściwego obuwia, nadwaga, obniżone napięcie mięśniowe, nadmierne przeciążenie szkolnym tornistrem, przyjmowanie nieprawidłowych pozycji, a także nieprawidłowe ustawianie stóp.
Każde dziecko rozwija się w inny sposób. Czynniki uwarunkowane genetycznie, do których należy między innymi płeć i rasa, są przekazywane dziecku wraz z kodem genetycznym od rodziców, określane są więc jako endogenne czynniki rozwojowe. Z kolei nawyki ruchowe, żywieniowe, higieniczne, wysiłek fizyczny itp. należą do egzogennych czynników, czyli środowiskowych. Czynniki endogenne, które zdeterminowane są zapisem kodu genetycznego, mają charakter niezmienny, w przeciwieństwie do czynników egzogennych, które mogą być modyfikowane. Czynniki endogenne i egzogenne przenikają się wzajemnie, dlatego rozpatrywanie ich oddzielnie obarczone jest błędem.
Niestety nieustanne zmiany technologiczne i cywilizacyjne przyczyniają się do zmiany stylu życia człowieka oraz jego środowiska, powodując niejednokrotnie ograniczenie aktywności fizycznej, co w następstwie sprzyja powstawaniu dysfunkcji narządu ruchu. Masowo rozwinięta komunikacja kształtuje przede wszystkim w dziecku nawyk lenistwa wobec jakiejkolwiek aktywności. Ograniczenie aktywności ruchowej oraz zaniedbania w wychowaniu fizycznym mogą skutkować analfabetyzmem ruchowym przez resztę życia.
Konsumpcyjny model życia skutkuje zbyt dużą masą ciała. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Kraje Europy Zachodniej oraz Stany Zjednoczone borykają się z problemem wzrastającego odsetka dzieci, których masa ciała zdecydowanie przewyższa normę właściwą dla danego wieku. Nadwaga, a także otyłość u dzieci określane są mianem zaburzenia w dynamice harmonii rozwoju somatycznego.
Brak przyzwyczajeń rekreacyjnych, nawyków związanych z uprawianiem sportu, a przede wszystkim niedostatek ruchu przyczyniają się do ograniczenia sprawności fizycznej oraz wpływają niekorzystnie na kształtowanie się postawy ciała człowieka.
Aktywność fizyczna to jeden z głównych składników zdrowego stylu życia. Tymczasem rekomendacje ekspertów co do minimalnego, zalecanego poziomu aktywności spełnia zaledwie niestety tylko ¼ polskich nastolatków.
Korzyści z podejmowania aktywności fizycznej są oczywiste. Jej optymalny poziom stymuluje rozwój, zabezpiecza potrzeby ruchowe, wzmacnia wydolność serca, poprawia elastyczność mięśni i stawów, wzmacnia mięśnie i kości. Udowodniono, że osoby aktywne, w porównaniu do osób mało aktywnych, cieszą się lepszym samopoczuciem, rzadziej odczuwają dolegliwości psychiczne lub fizyczne, takie jak obniżony nastrój czy bóle głowy. Aktywność fizyczna w potocznym odbiorze kojarzy się przede wszystkim z intensywnym uprawianiem różnych dyscyplin sportowych. Tymczasem nasze dzieci nie muszą być wytrawnymi biegaczami lub doskonałym pływakami, aby osiągnąć poziom aktywności fizycznej, który pozytywnie wpłynie na ich zdrowie.
W dokumentach Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w odniesieniu do dzieci i młodzieży w wieku od 5 do 17 lat zaleca się podejmowanie aktywności fizycznej o charakterze tlenowym i umiarkowanej intensywności (MVPA – Moderate-to-Vigorous Physical Activity) trwającej co najmniej 60 minut codziennie, której istotnym celem jest zaspokojenie podstawowych potrzeb rozwojowych i zdrowotnych u dziecka. W rekomendacjach WHO pojawia się pojęcie akumulacji aktywności fizycznej. Odnosi się ono do realizacji celu, jakim jest 60 minut aktywności dziennie, ale w podziale na kilka krótszych jednostek czasu (np. 2 razy po 30 minut), a następnie ich zsumowanie. WHO zaleca również podejmowanie intensywnej aktywności (VPA – Vigorous Physical Activity), wzmacniającej kości i mięśnie, która powinna być realizowana trzy razy w tygodniu, w postaci gier, zabaw ruchowych, różnych dyscyplin sportowych, np. jazda na rowerze, gra w piłkę, jazda na rolkach.
W trosce o prawidłową postawę dziecka niezbędna jest współpraca przede wszystkim pomiędzy dzieckiem a rodzicem, ale również istotną rolę odgrywa współpraca z nauczycielem i lekarzem. Celem i efektem tej współpracy powinno być skorygowanie istniejących wad postawy i doprowadzenie ich, o ile jest to możliwe, do stanu prawidłowego, a także niedopuszczenie do powstania wad postawy ciała, gdy zaistnieją warunki sprzyjające ich powstaniu oraz doprowadzenie sprawności fizycznej dziecka do stanu uznanego za prawidłowy poprzez:
Sen i wypoczynek dziecka powinien trwać do 10 godzin na dobę. Dziecko powinno spać we własnym łóżku, na odpowiednio twardym materacu. Spać należy w wywietrzonym pokoju. Należy również zwracać uwagę na prawidłową postawę podczas stania, chodzenia oraz siedzenia. Dziecko nie powinno siadać krzywo, na podkurczonej nodze, podpierać się na jednym łokciu. Przy odrabianiu lekcji konieczne jest dostosowanie biurka i krzesła do wzrostu dziecka, przyjmowanie prawidłowej pozycji siedzącej, zapewnienie odpowiedniego oświetlenia (dla osób praworęcznych lampka z lewej strony), jak również stosowanie zmiennych pozycji w celu częściowego odciążenia kręgosłupa. Krzesło powinno mieć oparcie dla części lędźwiowej kręgosłupa, natomiast plecy powinny swobodnie opierać się o oparcie. Kończyny muszą być zgięte w stawach biodrowych i kolanowych, stopy oparte na podłożu. Jeśli wysokość stołu i krzesła jest zbyt duża dla dziecka (szczególnie w przypadku dzieci młodszych) można zastosować podnóżek, tak aby całymi stopami dotykać podłoża. Wskazane jest, aby krzesło miało oparcie na łokcie oraz regulowaną wysokość. Silne i szybkie zmęczenie powodują również czynniki rozpraszające uwagę, czyli hałas, brak świeżego powietrza, zbyt wysoka lub niska temperatura. Niewłaściwa pozycja ciała przy uczeniu się, korzystaniu z komputera, oglądaniu TV jest szczególnie niebezpieczna dla dzieci, może ona prowadzić niestety najczęściej do wady postawy.
Istotną rolę postępowania wyrównawczo-korekcyjnego odgrywają ćwiczenia, dzięki którym uzyskuje się zwiększenie siły mięśniowej i ruchomości w stawach, a także wyrobienie właściwego nawyku prawidłowej postawy ciała. Aktywność fizyczna może zlikwidować wadę, zahamować jej dalszy rozwój, a tym samym przywrócić prawidłową postawę oraz prawidłowe obciążenie stóp. Jednak niekontrolowane, a także nieprawidłowe dozowanie ćwiczeń może spowodować pogłębienie istniejącej już nieprawidłowości.
Działania profilaktyczne przeciw ewentualnemu wystąpieniu nieprawidłowości w postawie dziecka powinny obejmować dbałość o prawidłową masę ciała, noszenie odpowiedniego obuwia, unikanie długotrwałego stania, jak również dbałość o aktywność ruchową. O wiele łatwiej będzie dziecku wytrwać i osiągnąć sukces, jeśli w rodzicach i nauczycielach będzie miało oparcie. Systematyczna praca przyniesie na pewno oczekiwane efekty.
dr n. med. Elżbieta Binek
fizjoterapeuta dziecięcy